ابوالقاسم لاهوتی کرمانشاهی

لاهوتی کرمانشاهی، میرزاابوالقاسم، فرزند میرزااحمد الهامی (۱۲۶۴یا ۱۲۶۶- ۱۳۳۵ یا ۱۳۳۶ش) نویسنده، روزنامه‌نگار، مترجم و شاعری که متخلص به «لاهوتی» بود. وی در کرمانشاه به دنیا آمد و پس از فرا گرفتن علوم در زادگاهش، برای ادامۀ تحصیل به تهران آمد. در جریان انقلاب مشروطه شب‌نامه و اوراق سیاسی منتشر می‌کرد و در صف فداییان قرار داشت. او در جوانی به تحصیل علوم مذهبی پرداخت و به لباس روحانیان ملبس شد. پس از چندی به تصوف روی آورد و سپس از کسوت روحانیان خارج شد و در ژاندارمری به‌کار مشغول شد. لاهوتی در حدود ۱۲۹۰ ش به اتهام قتل یکی از زیردستانش به عثمانی (ترکیه) گریخت و در آنجا به تدریس در مدرسۀ ایرانیان پرداخت و پس از چندی به ایران بازگشت و در کرمانشاه اقدام به انتشار روزنامۀ بیستون کرد. بعد از مدتی دوباره به ترکیه رفت و مجلۀ ادبی پارس را در دو قسمت، به فارسی و فرانسه، در استانبول تأسیس و منتشر کرد. در ۱۳۰۰ ش به ایران بازگشت و در ژاندارمری تبریز خدمت کرد. سپس در ۱۳۰۱ ش به فکر کودتا افتاد و با کمک تنی چند از یارانش در تبریز دست به کودتا زد و پس از شکست خوردن کودتا ناگزیر به روسیه گریخت و تا پایان عمر در آنجا به فعالیت‌های هنری دربارۀ زبان و ادبیات فارسی پرداخت. وی چندی به ریاست افتخاری آکادمی علوم تاجیکستان رسید و زمانی در سمت استاد دانشکدۀ شرق‌شناسی مسکو خدمت کرد. او از نظر مسلکی، معتقد به مارکسیسم بود و شعر خود را ابزاری در خدمت تحقق آرمان‌های طبقۀ کارگر می‌دید. وی شاعری انقلابی و توانا و بلند آوازه بود. شعرش شورانگیز و دلنشین بود. در غزلسرایی مهارت و استادی داشت و غزلیاتش سوز و شور و حال خاصی دارد. در عین حال او را می‌توان از پیشگامان شعر نو نیز به حساب آورد. سرانجام لاهوتی در روسیه درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. از آثارش می‌توان ایران‌نامه؛ جنگ آدمیزاد با دیو؛ دُرافشان؛ لآلی لاهوتی؛ ترجمۀ منظوم چند اثر از پوشکین به زبان فارسی؛ ترجمۀ شاهنامه فردوسی به زبان روسی و دیوان شعر را نام برد.

اثرآفرینان (۵/ ۹۶)؛ سخنوران نامی معاصر ایران ( ۵ /۳۱۱۳- ۳۱۱۸).