شفیعی کدکنی
Biography
شفیعی کدکنی، محمدرضا فرزند میرزامحمد (تو ۱۳۱۸ ش) مشهور به «م. سرشک» در روستای کدکن (که یکی از روستاهای قدیمی نیشابور قدیم است) به دنیا آمد. وی مقدمات علوم دینی از قبیل جامع‌المقدمات و کفایه آخوند خراسانی را نزد پدرش میرزامحمد شفیعی کدکنی فرا گرفت و پس از ورود به حوزۀ علمیۀ خراسان از محضر استادان بزرگ حوزۀ خراسان از جمله حاج شیخ هاشم قزوینی و ادیب نیشابوری کسب فیض کرد. ۱۵ سال از دوران کودکی و نوجوانی کدکنی صرف فراگیری علوم قدیم و آمد و رفت به حوزه‌های علمیۀ آن روز خراسان شد. او پس از مطالعۀ دروس جدید و موفقیت در امتحان وارد دانشگاه مشهد شد و در زمرۀ دانشجویان استادان بزرگی نظیر دکتر فیاض، دکتر یوسفی و دکتر رجایی درآمد. در سال‌های بعد از ۱۳۳۲ ش با همکاری تنی چند از جوانان شاعر و اهل ادب انجمن ادبی تشکیل دادند که بیشتر طرفداران شعر نو و ادبیات داستانی و ترجمۀ ادبیات فرنگی بودند که دکتر علی شریعتی نیز از جمله اعضای آن انجمن بودند. استاد شفیعی پس از عزیمت به تهران در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران دورۀ کارشناسی‌ارشد خود را گذراند، سپس دورۀ دکترای زبان و ادبیات عرب را نیز پشت سر گذاشت و از محضر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر و دکتر پرویز ناتل خانلری بهره‌ها برد و با درجۀ دکتری در زبان فارسی از دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد، سپس دانشیار گروه ادبیات فارسی و ادبیات تطبیقی دانشگاه تهران شد. او مدتی در بنیاد فرهنگ ایران و کتابخانۀ مجلس سنا و سپس به عنوان استاد دانشکدۀ ادبیات تهران در رشتۀ سبک‌شناسی و نقد ادبی به کار مشغول شد. شفیعی کدکنی هم‌چنین مدتی را بنا به دعوت دانشگاه‌های آکسفورد انگلستان و پرینستون امریکا به عنوان استاد به تدریس و تحقیق اشتغال داشت. از شفیعی تاکنون ده‌ها نوشته و مقاله و تألیفات بسیاری به چاپ رسیده است. م. سرشک شاعری را با غزل آغاز کرد. وی در سال ۱۳۴۴ش با انتشار کتاب زمزمه‌ها و بعدها در مجموعه‌های دیگر توانایی خود را در سرودن غزل و قالب‌های دیگر به خوبی نشان داد. هر چند زمزمه‌ها در حال و هوای سبک هندی سروده شده است، اما تعلق خاطر شاعر به شاعران خراسانی در آن مشاهده می‌شود. کدکنی در اوان جوانی به شعر و شاعری پرداخت. وی نام (م. سرشک) را برگزید و طی آشنایی با نیمایوشیج سبک شعر نو را انتخاب کرد. پس از این او قالب و بیان سنتی را رها کرد و به سوی شکل و زبان شعر نیمایی روی آورد و نیز شعر غنایی و تغزلی را تقریباً کنار گذاشت و به شعر اجتماعی و حماسی جدید پرداخت. این تغییر و تحول در مجموعۀ شبخوانی و از زبان برگ به خوبی نمایان است. نخستین مجموعه های شعر استادکدکنی به‌نام شبخوانی و زمزمه‌ها در سال ۱۳۴۴ ش و مجموعۀ از زبان برگ در سال ۱۳۴۷ ش در مشهد منتشر شد. معروف ترین دفتر شعر شفیعی کد کنی در کوچه باغ‌های نیشابور در سال ۱۳۵۰ ش منتشر شد و او را به اوج شهرت رساند. سایر آثار وی نیز در دهۀ ۵۰ شمسی انتشار یافتند، ولی از لحاظ سبک شعری و هنری در درجۀ پایین‌تری از مجموعۀ در کوچه باغ‌های نیشابور قرار داشتند. شفیعی کدکنی در سال‌های پس ازانقلاب اسلامی بیشتر به تحقیقات ادبی و نقد و معرفی متون قدیمی سرگرم بوده و هم‌چنان به انتشار اشعار خود ادامه می دهد. سرودۀ هزارۀ دوم آهوی کوهی یکی از ناب‌‌ترین اشعار م. سرشک است که در زمرۀ ماندگارترین اشعار معاصر فارسی قلمداد شده است. او با انتشار مجموعۀ در کوچه باغ‌های نشابور در سال ۱۳۵۰ ش نشان دادکه به زبان و ساخت و صورت مشخصی دست یافته و شعرش در مسیر تکامل افتاده و راه واقعی خود را یافته است. آخرین اثر شفیعی کدکنی مجموعۀ هزارۀ دوم آهوی کوهی است که در سال ۱۳۶۷ ش منتشر شد. در این مجموعه شاعر، به ویژه در اشعاری که از دهۀ شصت به بعد سروده، به زبان تازه‌ای دست یافته است. ساخت و صورت اشعارش مستحکم‌تر و موسیقایی‌تر، زبانش پیچیده‌تر و اندیشه‌هایش فلسفی‌تر شده است و همین امر باعث شده که اشعار او در این دفتر بیشتر طرف توجه خواص قرار گیرد. در اشعار شفیعی کدکنی چند ویژگی وجود دارد، شاعر به سنت‌های‌ادبی ایران و اسلام دلبستگی دارد و این رایحۀ فرهیختگی را در اشعار خود به بهترین نحو منعکس کرده است، دیگر اینکه طبیعت و محیط طبیعی استان خراسان را در اشعار خود آشکار کرده و خواننده را با آمیزه‌ای از خاطرات تاریخی خود و طبیعت عبوس خراسان آشنا می‌‌سازد. اشعار کدکنی غالباً رنگ اجتماعی دارد و اوضاع جامعۀ ایران دردهه‌های چهل و پنجاه شمسی در شعر او به‌صورت تصاویر ، رمزها و کنایه‌ها جلوه گراست. شفیعی کدکنی با بهره گیری از پشتوانۀ غنی زبان و ادبیات فارسی و عربی و انس با زبان دری (زبان دیرین مردم خراسان) از چهره‌‌های سرشناس شاعران نوپرداز معاصر است و در اشعار خود، جدای از دیدگاه‌های انسانی و اجتماعی، پدیده‌های زیبای جهان شاعرانه‌اش را به‌صورتی دلکش و زیبا به خوانندگان عرضه می‌دارد. او در عرصۀ تألیف و تصحیح و ترجمه و نقد و تحقیق، بی‌هیچ تردیدی، چهره‌ای ممتاز در ادبیات ایران است. کتاب‌های صور خیال در شعر فارسی، موسیقی شعر، اسرارالتوحید و ده‌ها کتاب و مقالۀ دیگر وی امروزه، در زمرۀ آثار مرجع به‌شمار می‌روند. شفیعی کدکنی از استادان بارز و متبحر ادبیات معاصر ایران و از محققان بزرگی است که در نقد شعر و ادب فارسی صاحب نظر است و در شعر و شاعری نیز مقام والایی دارد و صاحب سبک و شیوۀ خاصی است که او را به عنوان شاعری پیش رو می‌شناسند و یکی از ویژگی‌های شخصیتی او این است که وی در محافل ادبی به‌ندرت ظاهر می‌شود و بیشتر در انزوای اهل ادب بسر می‌برد. از آثارش می‌توان زمزمه‌ها؛ شبخوانی؛ از زبان برگ؛ در کوچه باغ‌های نیشابور؛ از بودن و سرودن؛ مثل درخت در شب باران؛ بوی جوی مولیان؛ صور خیال در شعر فارسی؛ موسیقی شعر؛ ادوار شعر فارسی؛ شعر معاصر عرب؛ گزیده غزلیات شمس؛ حزین لاهیجی زندگی و زیباترین غزل‌های او؛ شاعر آینه‌ها؛ بیدل و سبک هندی؛ اسرارالتوحید از محمد بن منور؛ حالات و سخنان ابوسعید؛ ابوروح میهنی؛ مختارنامه؛ مجموعه رباعیات عطار؛ مرموزات اسدی در مرموزات داوودی نجم‌الدین رازی؛ ترجمۀ تصوف اسلامی و رابطۀ انسان و خدا از نیکلسون و ... را نام برد.
از زبان صبح: درباره زندگی و شعر شفیعی کدکنی (۸۵-۱۲۰).
