شوریده شیرازی

شوریده شیرازی، محمدتقی، فرزند عباس (۱۲۳۶- ۱۳۰۵ ش) شاعری که متخلص به «شوریده» و ملقب به «مجدالشعراء» و «فصیح‌الملک» بود. وی در شیراز به دنیا آمد و در ۷ سالگی بر اثر آبله، از نعمت بینایی محروم شد. نسبش به اهلی شیرازی صاحب مثنوی سحر حلال می‌رسد. شوریده پس از مرگ پدر در ۹ سالگی، تحت سرپرستی دایی خود قرار گرفت و از آنجا که دارای هوش سرشاری بود، در مدتی کوتاه با اشعارش بلندآوازه و شعرش بر زبان‌ها افتاد. در ۱۲۸۸ ق با دایی خود به حج رفت و در ۱۳۱۱ ق در مصاحبت نظام‌السلطنه حسین ‌قلیخان مافی از شیراز به تهران مسافرت کرد و در نزد اتابک میرزا‌علی‌اصغرخان تقربی تمام حاصل نمود و به ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه معرفی شد و قصایدی در مدح آن دو پادشاه سرود. او از ناصرالدین‌شاه لقب «مجدالشعراء» و سپس «فصیح‌الملک» گرفت و دولت قریه بورنجان از قرای کوهمره فارس را به عنوان سیورغال به او واگذار نمود و در ۱۳۱۴ ق به شیراز معاودت نمود و از پرتو عایدات آن قریه برای خود زندگی مرفه و منظمی با استغنا و وسعت تشکیل داد. در ۱۳۲۳ ق در شیراز متأهل و در روز پنج‌شنبه ۶ ربیع‌الثانی در سال ۱۳۰۵ش در شیراز وفات یافت و در جوار قبر سعدی به خاک سپرده شد. در پایان عمر تولیت و تنظیم تکیۀ سعدی در شیراز را افتخاری پذیرفت و در تعمیر آن کوشش فراوان کرد. شوریده هوش و ذکاوت و فراست و حافظه‌ای عجیب داشت و در علوم متداول مانند صرف، نحو، اشتقاق تازی و پارسی، عروض، قافیه، نقدالشعر، موسیقی و نواختن بعضی سازها دست داشت. شوریده شیرازی در قصیده‌سرایی، غزل، طنز و مطایبه نبوغی بسزا داشت. او به‌ویژه در سرودن اشعار که متضمن کلمات عامیانه و اصطلاحات اهالی فارس است، مهارت فراوانی از خود نشان داده است. برخی شاعران از جمله شعاع‌الملک، محمدجواد کمپانی، وحید دستگردی، عباس فرات یزدی و عبرت نائینی با او معاصر بوده و در مرگش مرثیه سروده‌اند. از آثارش می‌توان کشف‌المواد مشتمل بر ماده تاریخ‌های بسیار که شوریده خود گفته و نامۀ روشندلان در شرح حال نابینایان معروف و دیوان شوریده شامل ۱۵۰۰۰ بیت مشتمل بر قصاید، غزلیات؛ قطعات، مسمطات، رباعیات و تواریخ را نام برد. اشعارش بیشتر غزل و قصیده و شامل مدح و هجو و مرثیه است. غزلیات شوریده به اهتمام و خط احسان فصیحی، پسرش در کتابخانۀ سنایی به چاپ رسیده است. وی در شعر تابع سبک خراسان و فارس بوده و در سرودن انواع شعر به‌ویژه قصیده و قطعه، استاد است. اشعارش سرشار از مضامین بکر و معانی نو و ترکیبات تازه است. شوریده در به کار بردن اصطلاحات عامیانه مهارت داشته و می‌توان وی را با رودکی و ابوالعلاء معری مقایسه نمود. شوریده کلیات سعدی را به دستیاری میرزامحمود ادیب خوشنویس تصحیح کرد و در چاپخانۀ مظفری بمبئی به چاپ رساند.

آثار عجم (۲۶۶- ۲۶۸)؛ اثرآفرینان (۳/ ۳۴۳)؛ سخنوران نامی (۱ /۱۷۶- ۱۸۶).