ضمیری اصفهانی

ضمیری اصفهانی، کمال‌الدین حسین، فرزند محمد (وف ۹۷۳ ق) شاعری که متخلص به «ضمیری» و ملقب به «خسروثانی» بود. وی از شاعران بزرگ اصفهان به شمار می‌رود. از روزگار جوانی به کسب دانش و ادب پرداخت و در محضر میرغیاث‌الدین منصور دشتکی شیرازی دانش آموخت و طب، ریاضی و نجوم را فرا گرفت. ضمیری در رمل مهارت یافت و از همین راه به خدمت شاه طهماسب و خاندان شاهی راه یافت و تا آخر عمر به همین شغل روزگار گذراند. مولانا کمال‌الدین در آغاز شاعری به نسبت شغل پدرش «باغبان» تخلص می‌کرد و بعد از آن تخلص «ضمیری» را اختیار کرد و به همین نام شهرت یافت. او با شاعران معروف زمان خود مانند شرف، محتشم و حسابی معاشر بود. ضمیری از شاعران پُرکار عهد خود و در قصیده، غزل و مثنوی توانا و از این نظر با امیرخسرو دهلوی همانند بود و به این دلیل او را «خسرو ثانی» می‌نامند. وی در اصفهان درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. از آثارش می‌توان شش مثنوی به نام‌های ناز و نیاز؛ بهار و خزان؛ لیلی و مجنون؛ وامق و عذرا؛ جنة‌الأخیار یا حسنة‌الاخبار و اسکندرنامه؛ هفت دیوان به‌نام‌های سفینۀ اقبال؛ صورت حال؛ کنزالأقوال؛ عشق بی‌زوال؛ صیقل ملال؛ عذر مقال؛ قدس خیال یا قدس خصال؛ مجموعۀ اجلال، شامل چهار دیوان در برابر غزلیات سعدی به نام‌های طاهرات؛ صنایع؛ بدایة‌الشعر و نهایة‌السحر را نام برد. ضمیری هم‌چنین عیون الزلال را در جواب خواجه حافظ شیرازی؛ آینۀ جمال را در جواب بابافغانی؛ معراج الأمال را در جواب مولانا جامی و انیس اللیالی  را در جواب لسانی نوشته است.

اثرآفرینان (۴ /۷۲-۷۳).