واله داغستانی

واله داغستانی، علینقی‌خان داغستانی، متخلص به «واله» و معروف به «شش انگشتی» از شاعران و تذکره‌نویسان ایرانی قرن دوازدهم هجری است. که نسب وی به عباس بن عبدالمطلب می‌رسد. جد اعلای او در عهد مغول به داغستان رفت، اما بزرگان‌شان در دورهٔ صفوی به اصفهان رفتند و وی در اصفهان به دنیا آمد. واله در اصفهان مورد توجه و احترام شاه سلطان حسین بود. داستان عشق وی به دختر عمویش، خدیجه سلطان، بسیار معروف است. در حملهٔ افغان‌ها و آشوب و فتنهٰ آنان خدیجه سلطان اسیر افغان‌ها شد. واله که تاب تحمل این واقعه را نداشت به هندوستان رفت و به خدمت تیموریان هند درآمد و در آنجا مهم‌ترین اثر خود تذکرهٔ ریاض‌الشعراء را نوشت. اهمیت این تذکره درتفصیل شرح حال برخی شاعران و نیز کثرت نمونه‌هایی است که وی از شاعران ارائه می‌کند. ماجرای عشق او و دختر عمویش را فقیر دهلوی آن چنان‌که از واله شنیده بود، در مثنوی واله و سلطان به نظم درآورد. واله سرانجام به سال ۱۱۷۰ق در شاه‌جهان‌آباد هندوستان درگذشت. گذشته از دیوان اشعار فارسی و ترکی، تذکرۀ ریاض‌الشعراء مشتمل بر شرح حال ۲۵۰۰ تن از شاعران است. از اوست: حسن ز هر کجا کشد دامن ناز بر زمین/ عشق به پای او نهد روی نیاز بر زمین// چاک می‌شد به برت جامۀ تقوا چون من/ گر تو هم می‌شدی ای شیخ گرفتار کسی.

لغت‌نامه دهخدا (۱۵/ ۲۳۱۰۵)؛ فرهنگ اعلام سخن (۳ /۲۲۵۲-۲۲۵۳)