ایرج جنتی عطایی

جنتی عطایی، ایرج ( تو ۱۳۲۵ ش) ترانه‌سرا، نمایشنامه‌نویس و کارگردان بزرگ ایرانی در مشهد به دنیا آمد و در تهران، مشهد و لندن سکونت داشته است. وی در دانشکدۀ هنرهای دراماتیک دانشگاه تهران و همچنین کالج چلسی دانشگاه لندن تئاتر و جامعه‌شناسی هنر خوانده و از بنیانگذاران (گروه تئاتر مزدک) است. جایزۀ ادبی «فروغ فرخزاد» به خاطر ارزش‌های هنری و اجتماعی ترانه‌های ایرج جنتی عطایی و به خاطر کوشش‌های بی‌دریغ او در راه فزونی فکر و توسعه و فرهنگ از طریق موسیقی در سال ۱۳۵۱ ش به او تعلق گرفت؛ او این جایزه را به عنوان اعتراض به شیوۀ حاکم بر گزینش نامزدهای دریافت جایزه، پس داد. ترانه‌های ماندگاری همچون «گل سرخ»، «جنگل»، «خونه»، «بن‌بست»، «دریایی»، «یاور همیشه مؤمن»، «مرا به خانه‌ام ببر»، «گریه نکن»، «ستاره‌های سربی»، «طلوع کن»، «رازقی پرپر شد» و ده‌ها ترانۀ شنیدنی دیگر از او چهره‌ای ماندگار در تاریخ ترانۀ معاصر ساخته است. عمده‌ترین شاخصه‌های ترانه‌های او شاعرانگی زبان، تازگی تصاویر و محوریت مسائل اجتماعی است. اجتناب از شعارزدگی و همچنین داشتن خط فکری ثابت و آشکار، ترانه‌های اجتماعی او را به ماندگارترین آثار این عرصه بدل کرده است. بسیاری از عاشقانه‌ترین ترانه‌های تاریخ موسیقی ایرانی امضای جنتی عطایی را با خود دارند، ترانه‌هایی همچون «پل» و «خوابم یا بیدارم». به نظر می‌رسد تسلط جنتی عطایی بر ادبیات معاصر و شعر شاعرانی چون اخوان ثالث و شاملو ترانه‌هایش را از حسی تازه و زبانی نوگرا آکنده کرده است. این نوگرایی و تلاش برای تجربۀ عرصه‌های تازه به خلق ترانه‌هایی دلنشین انجامیده است که در آلبوم‌های «شب نیلوفری» و «یک قطره دریا» شنیده شده است. ایرج جنتی عطایی در عرصۀ نمایش نیز از بزرگان معاصر است. نمایشنامه‌هایی همچون پرومته در اوین، رستمی دیگر اسفندیاری دیگر، پروانه‌ای در مشت، رفت و برگشت و ... از آثار ماندگار اوست. همچنین در قفس کردن باد، ترانه ممنوع، دژخیم و پناه دادن به دشمن نام فیلمنامه‌هایی است که ایرج جنتی عطایی برای «انستیتوی فیلم بریتانیا»، (One-eyed dog) و «بی بی سی» نوشته است. از مجموعه نمایشنامه‌ها، ترانه‌ها و شعرهایی که از وی تاکنون منتشر شده‌اند، می‌توان و آنگاه آه ای فرشته (مجموعه شعر)؛ سوگنامه برای تو (نمایشنامه)؛ شکستن و رستن (نمایشنامه)؛ زخم‌های ما (نمایشنامه به زبان انگلیسی)؛ آواز در زنجیر (مجموعه شعر)؛ فاختۀ دهان دوخته (نمایشنامه)؛ خورشید شب (گزینۀ آثار به زبان انگلیسی)؛ رستمی دیگر اسفندیاری دیگر (نمایشنامه)؛ پروانه‌ای در مشت (نمایشنامه)؛ زمزمه‌های یک شب سی ساله (گزینۀ ترانه)؛ پرومته در اوین (نمایشنامه)؛ رفت و برگشت (نمایشنامه) را نام برد.

آواز در زنجیر (۵-۶).