حسین منزوی

منزوی، حسین (‌۱۳۲۵-۱۳۸۳ش) در زنجان به دنیا آمد و در آن شهر نشو و نما یافت و تحت تربیت مادری دانا و ادیب و پدری شاعر قرار گرفت. تجربه‌های جوانی را بسیار موفق طی کرد، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همان زادگاهش به پایان رساند و برای ادامه تحصیل راهی تهران شد و در دانشکدۀ ادبیات به تحصیل پرداخت. اشعارش بیشتر در زمینۀ غزلسرایی است، اما «شعر سپید» هم ‌سروده است. حسین منزوی را باید از بزرگ‌ترین غزلسرایان معاصر دانست که ضمن وفاداری به ساختار سنتی غزل، در زبان و دایرۀ واژگان نوآوری‌های دلنشینی را به وجود آورده است. شعرش بیشتر مضامین عاشقانه دارد، با این حال از رویکردهای اجتماعی تهی نیست؛ او بر اثر سرطان، آمبولی ریوی و ایست قلبی در تهران درگذشت و در کنار مزار پدرش در زنجان به خاک سپرده شد. اولین دفتر شعر وی در سال ۱۳۵۰ به چاپ رسید و با این مجموعه به عنوان بهترین شاعر جوان دورۀ شعر فروغ برگزیده شد. سپس وارد رادیو و تلویزیون ملی ایران شد و در گروه «ادب امروز» در کنار نادر نادرپور شروع به فعالیت کرد. چندی مسئول صفحۀ شعر مجلۀ ادبی رودکی بود و در سال‌نخست انتشار مجلۀ سروش نیز با این مجله همکاری داشت. در سال‌های پایانی عمر به زادگاه خود بازگشت و تا زمان مرگ در این شهر باقی ماند. از او به عنوان پدر غزل معاصر ایران یاد می‌شود. از آثارش می‌توان عشق در حوالی فاجعه؛ از ترمه و تغزل (دفتری از شعرهای آزاد و غزلیات سروده شده از ۱۳۴۵- ۱۳۴۹ش)؛ حنجرۀ زخمی تغزل؛ از کهربا و کافور؛ این ترک پارسی‌گوی (تحلیل و بررسی شعر شهریار)؛ با عشق در حوالی فاجعه (مجموعه غزلیات سروده‌ شده از ۱۳۶۷- ۱۳۷۲ ش)؛ به همین سادگی (مجموعه شعرهای سپید)؛ از شوکران و شکر (مجموعه غزلیات سروده‌ شده از سال ۱۳۴۹ - ۱۳۶۷ ش)؛ با عشق تاب می‌آورم (اشعار سپید و آزاد سروده‌ شده از ۱۳۴۹ - ۱۳۷۲ش)؛ با سیاوش از آتش؛ از خاموشی‌ها و فراموشی؛ حیدر بابا (ترجمۀ نیمایی از منظومۀ حیدر بابایه سلام سرودۀ شهریار و این کاغذین جامه (مجموعۀ برگزیدۀ اشعار کلاسیک) را نام برد. در مورد ویژگی‌های شعر و شاعری منزوی چند مسئله اهمیت دارد: حضور غالب رنگ زلال عشق و خاصیت جاودانگی آن در شعر که نشان از شفافّیت روح شاعر است که به شکل‌های مختلف در اشعارش وجود دارد. منزوی به کمک سواد شاعرانه و قریحۀ بی‌نظیر شاعری و با استفاده از میراثی که پیشینیان ادبیات فارسی بجا گذاشتند، توانست با تلفیق زبان آرکائیک (سنتی) و امروزی آثار برجسته‌ای ارائه دهد. آشنایی‌اش با موسیقی و تأثیر بیرونی و درونی آن در شعر برای کمک به موسیقیایی کردن بیشتر کلام شعر و ایجاد ضرباهنگ‌های جذاب از شاخص‌های مهم شعری اوست. آشنایی و الفت و چیرگی شاعر به باورها، افسانه‌ها، حکایات و اسطوره‌ها باعث شده که اشعارش بیشتر از ادبیات فولکلور و شفاهی سرچشمه بگیرد. استفادۀ بی‌نظیر، حیرت‌آور، بدیع و میخکوب‌کننده از قافیه برای موسیقیایی کردن کلامش و نیز تأکید بر کنار گذاشتن ردیف‌های تصنّعی سبب جذابیت شعرش شده است. تأکید بر استقلال غزل به عنوان یک واحد شعری و شخصیت دادن به این قالب از ویژگی‌های شعر وی است، او اجازه داد تا هر غزل از فضایی خاص که متشکل از پیوستگی تصاویر و اجزاست؛ برخوردار شود و اعتقاد به محدود نکردن این قالب به قیدهایی مثل تعداد ابیات یا تکرار قافیه از خصوصیات بارز شعر اوست. درک ضرورت نوآوری نیما و پذیرفتن و استفاده از دستاوردهای شعرش برای منزوی دارای اهمیت بود. استفادۀ زیرکانه از لحن و زبان تغزلی، پویایی عمودی و افقی اشعار، بهره بردن شاعرانه از لحن خطابی در اکثر اشعار، حرکت هدایت شده، حتی در سرودن تصنیف‌ها و ترانه‌ها در کنار نگاهی امروزی به مسائل در شعر و واقعیت تأثیر انکارناپذیر شعرش در نسل‌های امروزی، منزوی را به یکی از مهم‌ترین غزلسرایان معاصر تبدیل کرده است.

سخنوران نامی معاصر (۵ /۳۳۸۸- ۳۳۹۴).