رضی ارتیمانی

میر محمد رضی آرتیمانی، میرزا رضی از شاعران صوفی مشرب نیمۀ نخستین از قرن یازدهم  (وف ۱۰۳۷ ق) از مردم آرتیمان از توابع تویسرکان بود. در ابتدای جوانی به همدان رفت و با شاعرانی که از آن شهر و ناحیت‌های نزدیک به آن مانند تویسرکان و نهاوند بودند مثل میر مغیث محوی، مرشد بروجردی ورشکی و هلاکی ، معاشرت داشت و بعید نیست که در همان اوان خدمت میرزا ابراهیم حسنی همدانی از پیشروان اهل تصوف آن دیار را نیز دریافته و از این راه متمایل به مقامات اهل تصوف و عرفان شده باشد. سپس به اصفهان رفت و به خدمت شاه عباس اول صفوی در اصفهان رسید و در جمع میرزایان دفترش در آمد و با زنی از خاندان صفوی ازدواج کرد. در پایان عمر به آرتیمان بازگشت و مقام شیخ‌الاسلامی تویسرکان و توابع آن را بر عهده گرفت. دیوان اشعارش، مشتمل بر بیش از ۱۵۰۰ بیت در غزل و رباعی در ۱۳۴۶ ش به چاپ رسید که شامل قصیده، غزل، قطعه، ترجیع، رباعی و ساقی‌نامه است؛ غزلیات و رباعیات میرزا رضی بسیار شورانگیز است، مثنوی ساقی‌نامه وی در مدح شاه عباس اگر چه بیش از ۱۷۵ بیت ندارد و از بسیاری از ساقی‌‌‌نامه‌های عهد صوفی کوتاه‌تر است، اما به سبب رقت عواطف گوینده از دیرباز شهرت یافته است. فرزندش ابراهیم آرتیمانی متخلص به ادهم نیز از شاعران بود. اشعار رضی نشان از اندیشه‌های صوفیانة اوست، او را سر حلقة عارفان آگاه و به عرفان و از خود گذشتگی معروف و عارفی با افضال، در معارف الهیه مسلم آفاق و مدارج حقانیه در عالم طاق گفته‌اند.

اثرآفرینان (۳ /۲۴)؛ تاریخ ادبیات در ایران (۵ /۱۰۶۹-۱۰۷۴).