رفیغی کاشانی

رفیعی کاشانی، میررفیع‌الدین حیدرمعمایی (وف ۱۲۰۵ ق) از شاعران قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری است که چندی از دوران شاعری خود را در ایران و بخشی دیگر را در هندوستان گذرانده و در هر دو دیار نام‌آور بوده است. وی متخلص به «رفیعی» و مشهور به «معمایی» بوده، رفیعی را از این نظر معمایی گویند که مهارت خاصی در ساختن معما داشته و از جملۀ چند شاعر معروف قرن دهم هجری است که کار معماسازان پایان قرن نهم و آغاز قرن دهم هجری را با موفقیت ادامه می‌دادند. وی همین مهارت را نیز در ساختن تاریخ و یافتن ماده تاریخ‌های بسیار مناسب داشته است. معمایی از بزرگان خطۀ کاشان و سادات طباطبایی آن سامان و ملازم شاه عباس صفوی بود، این شاعر تاریخ‌ساز و معماپرداز مدتی نیز از عنایت‌های شاه عباس بزرگ برخوردار بوده و مادۀ تاریخ‌هایی دربارۀ جلوس او سرود، ولی بعدها به اتهام هجو شاه به حبس افتاد و از زندان به هند گریخت و میرزاجعفر آصف‌خان او را به دربار اکبر شاه برد و به رتبۀ ملک‌الشعراء و آصف جاهی رسید. پس از چندی سفری به حجاز کرد و در میان سفر، اموالش به غارت رفت. در پایان عمر به کاشان رفت و در این شهر درگذشت. اشعاری از او در تذکره‌ها آمده است. میرحیدر معمایی غیر از معما و تاریخ، غزل نیز می‌ساخت و مطایباتی هم می‌سرود.

اثرآفرینان (۳/ ۱۲۴)؛ تاریخ ادبیات در ایران (۵ /۹۲۹- ۹۳۱).