مجد همگر شیرازی

مجد همگر یزدی، خواجه مجدالدین بن احمد (۶۰۷- ۶۸۶ ق) نویسنده، خطاط و شاعری که متخلص به «رهی» و «مجد» و ملقب به «ملک‌الشعراء» و معروف به «ابن‌ همگر» و «مجد همگر» بود. او بارها به‌نام خود، مجد و نام پدرش، احمد ملقب به همگر (رفوگر) اشاره کرده است. محل تولد او را بعضی از تذکره‌ها یزد و برخی شیراز و فارس دانسته‌اند، به همین علت وی را «مجد همگر شیرازی» یا «پارسی» نیز می‌نامند. پدرش احمد همگر یزدی از جملۀ شاعران و فضلا و محتشمان روزگار خود بوده و بنا بر تصریح پسرش در نزد سلاطین محبوب و معزز و از صلات و جوایز و تشریف آنها برخوردار و گویا در یزد ساکن بود و بعید به نظر نمی‌رسد که پسرش به علت طول اقامتش در شیراز خود را «مجد پارسی» خوانده یا «شیرازی» شمرده شده باشد. البته وی مدت زیادی از عمرش را در شیراز ساکن بوده است، به این سبب علت شهرت او به شیرازی هم ممکن است به این دلیل باشد. مجد همگر خود را از اعقاب خسرو انوشیروان ساسانی می‌دانست. وی هم‌زمان با اباقاخان و از معاصران و اقران امامی هروی و هم‌چنین سعدی شیرازی بوده است. همگر نزد اتابکان فارس تقرب داشت و ملک‌الشعراء اتابک مظفرالدین ابوبکر بن سهل بن زنگی بود که ابوبکر و فرزندش، سعد بن ابوبکر و فرزند سعد را مدح می‌گفت. بعد از انقراض اتابکان، وی از شیراز به کرمان رفت و ملازم پادشاهان قراختایی آنجا شد و عصمت‌الدین قتلغ، حاکم آن دیار را ستود و تا انقراض قراختاییان به دست مغولان در پناه آنها بسر برد. سپس به اصفهان رفت و خاندان جوینی به‌خصوص بهاءالدین محمد صاحبدیوان، فرزند خواجه شمس‌الدین محمد را مدح کرد. بعد از زوال خاندان جوینی و به قتل رسیدن شمس‌الدین صاحبدیوان در رثای او رباعی زیبایی سرود. از شاگردانش می‌توان بدرالدین جاجرمی و فریدالدین احول را نام برد. همگر در پایان عمر گوشۀ انزوا گزید و در عزلت زیست تا درگذشت. مجدالدین همگر در نثر توانا بود. وی در شعر به شیوۀ شاعران خراسان استاد مسلم عهد خود و مرجع معاصران در داوری‌های ادبی بوده است و در شعر بیشتر پیرو شاعران خراسان بوده و خط را خوب و تند می‌نوشت و سلجوق‌نامه را به امر بهاءالدین پسر شمس‌الدین محمد صاحبدیوان که حاکم اصفهان بود، در روز دوشنبه ماه رمضان سال ۶۶۹ ق به یک‌باره و به تمامی استنساخ کرد. استنساخ قابوس‌نامه عنصرالمعالی کیکاوس را در ۶۷۳ ق برای کتابخانۀ بهاءالدین محمد جوینی نوشته؛ استنساخ کلیله‌ودمنه را برای شمس‌الدین محمد بن احمد کیشی در ۶۷۳ ق انجام داده است؛ دیوان شعری حدود ۳۰۰۰ بیت از دیگر آثار اوست. مجد همگر از شاعران توانای قرن هفتم هجری و از استادانی است که در آغاز آن قرن تربیت یافته بودند. وی خواه در قصاید و خواه در غزلیات و رباعیات خود بیشتر سخن سهل و روان و برگزیده و منتخب دارد. اندیشه‌های باریک و مضمون‌های دقیقش قابل توجه و عنایت است و در میان ترانه‌های لطیف متعدد عاشقانه‌اش گاه مضامین حکمی و اجتماعی نیز دیده می‌شود.

تاریخ ادبیات در ایران (۳/ ۵۲۳- ۵۴۵)؛ دانشمندان و سخن‌سرایان فارس (۴ /۳۲۸- ۳۳۹).