هلالی جغتائی

هلالی جغتایی، مولانا بدرالدین، نورالدین (مقتول ۹۳۵ یا ۹۳۶ یا ۹۳۹ ق) شاعری که متخلص به «هلالی» بود و نسبش به ترکان جغتایی می‌رسد. وی در استرآباد به دنیا آمد و در همان‌جا به تحصیل و کسب کمالات پرداخت. از زادگاهش به هرات رفت و به خدمت امیرعلیشیر نوایی رسید و در سایۀ تربیت او به کسب فضایل و فنون شاعری پرداخت. وی با سام‌میرزا صفوی صاحب تحفۀ سامی معاصر و معاشر بود. بعد از مرگ سلطان‌حسین، هرات به تصرف عبیدالله‌خان ازبک درآمد و هلالی به همراه گروهی از شیعیان یا متهمان به تشیع، به وسیلۀ عبیدالله‌خان به قتل رسیدند. وی ابتدا مورد محبت‌خان ازبک و از ملازمان او بود تا آنکه مورد حسادت اطرافیان شاه قرار گرفت و او را به شیعه بودن محکوم کردند و به همین علت سلطان او را ابتدا به زندان افکند و پس از چندی در چهار سوق هرات به قتل رساند. هلالی طبع شعر خوبی داشت. از او قصایدی در مدح عبیدالله‌خان و ائمۀ اطهار (ع) بجا مانده است، اما اهمیت وی بیشتر به سبب غزلیات لطیف و پُر مضمون اوست. از آثارش می‌توان مثنوی شاه و درویش، در ۱۳۴۵ بیت؛ مثنوی صفات‌العاشقین، در ۱۲۳۷ بیت؛ مثنوی لیلی و مجنون و دیوان شعر را نام برد.

تاریخ ادبیات در ایران (۴/ ۴۳۲- ۴۳۸).