بنان، غلامحسین

بنان، غلامحسین (۱۳۶۴- ۱۲۹۰)  

خواننده آواز كلاسیك ایرانی و یكی از پنج خواننده بزرگ (مرد) در برنامههای گلهای  ۱۷۴۵ - ۱۳۳۴. آواز را نزد استادان قدیمی عصر قاجار (ناصر سیف و میرزا طاهر ضیاء الذاکرین) آموخت و در بیان هنری خود، بیش از همه از ادیب خوانساری تأثیر پذیرفت. او زاده خاندانی از اشراف قدیم ایرانی بود كه اهل موسیقی نیز بودند. مرتضی نیداوود نیز سهم آشكاری در شكلگیری سلیقه هنری او داشت. تا سال ۱۳۲۰، نام بنان در موسیقی ایرانی نا شناخته بود. بعد از آشناییبا علینقی وزیری و ازدواج با خواهر او، به روحالله خالقی معرفی شد و به انجمن موسیقی ملی راه پیدا كرد. اولین كنسرتها و اولین ضبط صفحههای او در سالهای ۱۳۴۷ ـ ۱۳۲۱ انجام گرفت. موقعیت خانوادگی، صدای انحصاری و استعداد فوقالعاده او در اجرای آواز سنتی و نیز فراگیری آثار مدرن وزیری - خالقی، او را بعد از عبدالعلی وزیری و روحانگیز، به آثار این دو آهنگساز بزرگ كلاسیك، معرفی كرد. مجموعه همین خصوصیات، نام او را در سالهای ۱۳۳۴ به بعد، در رادیو تهران و برنامه گلها، به عنوان خوانندهای بیرقیب، بلندآوازه كرد و خالقی، معروفی، محجوبی و تجویدی و آهنگسازان دیگر، از او برای اجرای ساختههای خود بهره گرفتند. بنان در هنرستان موسیقی ملی به سرپرستی روحالله خالقی نیز چند سال تدریس كرد و خوانندگانی چون الهه و احمد ابراهیمی از شاگردان او بودند. 

  گذشته از تعدادی صفحه گرامافون كه در سالهای ۴۷ - ۱۳۲۱(در HMV) از بنان ضبط شده و اكنون به فراموشی سپرده شدهاند، تمام ضبطهای شناخته شده از بنان، مربوط به دورهای دهساله (۱۳۴۶ ـ ۱۳۳۴) هستند كه او سنین بین ۴۵ تا ۵۵ سالگی را میگذراند. توانایی فیزیكی صدای او كمی محدود بود، ولی توانایی و هوشمندی او در بیان هنری، بسیار گسترده بود و غیر از دانش موسیقی و آشنایی با نوازندگی پیانو، ادبیات فارسی را بهخوبی میشناخت و از اشعار عرفانی و اشعار عالی، بنا به موقعیت، استفادههای سنجیده میبرد.  وی همچنین از شخصیت اجتماعی در سطح بالا و مایه قوی در فرهنگ و ادب خوانندگی بهرهمند بود. تأثیرپذیری او از هنر استاد ادیب خوانساری باعث نشد كه او شخصیت مستقل خود به عنوان خوانندهای والامقام را ارائه بكند. بنان از هنرمندانی بود كه اگر برنامه گلها تأسیس نمیشد، جامعه ایرانی هیچگاه نمیتوانست او را به درستی بشناسد و از اینرو برنامه گلها (دوره سرپرستی پیرنیا) و بنان، بهطور متقابل به یكدیگر مدیون هستند. چهار خواننده مطرح دیگر: حسین قوامی، عبدالوهاب شهیدی، محمودی خوانساری و اكبر گلپایگانی نیز در برنامه گلها مستقیم و غیرمستقیم، از فرهنگ و خوانندگی او تأثیر گرفتهاند و بین خوانندگان زن نیز الهه از این تأثیر بركنار نمانده است. به ویژه محمودی خوانساری كه به این تأثیرپذیری افتخار میكرد و از مهمترین خوانندگان آواز ایرانی در سالهای ۱۳۵۷ ـ ۱۳۴۱ در برنامه گلها بود. 

   از صدای بنان آثار بسیاری ضبط شده كه او در آنها، با اركسترهای كوچك و بزرگ، و همراه تكنوازان برجسته، خوانده است. او خود بهترین اجراهایش را از ساختههای خالقی (نمونه: «حالا چرا» با کلام شهریار)، محجوبی (نمونه: «کاروان» با کلام رهی معیری) و تجویدی (نمونه: «مرا عاشقی شیدا،» با کلام) میدانست و از تكنوازانی كه با او همراهی داشتند، تار لطفالله مجد و پیانو مرتضی محجوبی را دوست میداشت و از ترانهسرایانی كه همكار او بودند، رهی معیری و نواب صفا را به خود نزدیكتر از دیگران میدید. كیفیت دلپذیر صدای او، چه در همراهی با یك ساز و چه با اركستر، یادگار دلپذیری است از طرز تفكر و سلیقه هنریای كه داوود پیرنیا و گردانندگان «گلها»  تشویقكنندگان آن بودند. در یک کلام، می توان بنان را مهم ترین خواننده کلاسیک در این برنامه دانست. از صدای او یک سلسله سی دی با عنوان «شاخه های گل» (و با نوشته هایی از سیدعلیرضا میرعلی نقی) در تهران (شرکت ایران صدا) در سال های ۱۳۷۵ ـ ۱۳۸۵ منتشر شده است. کتابی به نام «از نور تا نوا» نیز در باره او نوشته شده است (تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۷).